5/14/2009


तेरी आँखों से ही खुलते हैं सवेरो के उफ़ाक़
तेरी आँखों से ही बंद होती है ये सीप की रात
तेरी आँखें हैं या सजदे मैं है मासूम नमाज़ी
पलकें खुलती हैं तो यूँ गूँज के उठती है नज़र
जैसे मंदिर से जरास की चले नमनाक हवा
और झुकती हैं तो बस जैसे अज़ान ख़त्म हुई हो
तेरी आँखें, तेरी ठहरी हुई गमगीन सी आँखें
तेरी आँखों से ही तखलीक़ हुई है सच्ची
तेरी आँखों से ही तखलीक़ हुई है ये हयात

- गुलज़ार

5/09/2009

छलांग !

गेल्या वर्षी सवाईमधे अनुज आणि स्मृती मिश्रा या बहिणभावांनी कथ्थकचा अविस्मरणीय अविष्कार सादर केला. मोठा भाऊ आणि वडील तसेच गुरु श्री. मिश्रा यांनी त्यांना साथ केली. या प्रसंगी अनुजने एक मागुन एक असे कथ्थकचे बरेच पैलु उलगडले. त्यातच गुरुंच्या आज्ञानुसार त्याने एका दमात स्वत: भोवती १०३ गिरक्या घेतल्या ! हा त्या कार्यक्रमाचा परमोच्च क्षण होता. त्याच्या गिरक्या संपता न संपतात तोच अख्या सवाई श्रोतृवर्गाने उभे राहून टाळ्यांच्या कडकडाटात त्याला कौतुकमिश्रीत दाद दिली. सवाईत यापूर्वी क्वचितच कुणाला अशी दाद मिळाली असेल, नाही का? कार्यक्रम असा रंगात असतांना मी एका कोपर्‍यात काहीतरी नविन पोझ मिळेल या आशेने एखाद्या शिकार्‍यासारखा टपुन बसलो होतो. डोळ्याला कॅमेरा लावून मी किती वेळ बसलो होतो कुणास ठाऊक. तश्यातच अनुजने गिरकी घेत ऎटदारपणे अशी काही उडी मारली, की विचारुच नका. अशाच क्षणाची तर मी एव्हढावेळ वाट पहात होतो. जमलेल्या बहुतेक उत्साही फोटोग्राफरकडुन हा क्षण निसट्ला होता, हे मला कळल्यावर कसला अमुल्य ठेवा मला गवसलाच्या आनंद झाला म्हणून सांगु !

कौशिकी


कौशिकी एके वर्षी सवाई मध्ये गाईली परंतु काही कारणाने माझे ते गाणे ऎकणे हुकले. समस्त पुणेकरांप्रमाणे पूनमला तर तिचा आवाज अन गायकी आवडली होती आणि मी एक चांगला कार्यक्रम चुकवला आहे याची जाणिव तिनं करून दिली. बहुधा महिन्याभरातच रसिकाग्रहास्तव पुन्हा एकदा तिचा कार्यक्रम झाला जो अर्थातच मी चुकवला नाही. यावेळी मात्र माझ्याकडॆ झूम लेन्स नव्हती आणि फार क्लोज फोटो घेता येत नव्हते. मध्यंताराच्यावेळी मी धीर करून स्टेजच्या बाजूच्या जागेत गेलो. ही एकच जागा अशी होती जेथून मला ब-यापैकी चांगले फोटो घेता येऊ शकणार होते. मग मी आलटून पालटून डाव्या/उजव्या बाजूने फोटो काढले. अशा प्रसंगी एका बाजूने फॊटो काढतांना ब-याच मर्यादा येतात. कधी वाटतं की सहवादन करणा-या कलाकारांच्या जागा नेमक्या अशाच का असतात की फोटो काढणा-या व्यक्तीला गायन/वादन करणा-याचा फोटो काढताच येऊ नये? इकडून तिकडून जरा स्कोप मिळालाच तर microphone, त्याचा stand नाहीतर त्याची wire हमखास मध्ये लुड्बूड करणार. या सर्व जंजाळातनं angle मिळवतांनाच नाकी नऊ येतात. बरं ही सर्व कसरत करत असतांना आपल्यामुळे कलाकारांची तंद्री भंगणार नाही याची तर सतत काळजी घ्यावी लागते. असो.
तर यावेळी angle ची शोधाशोध चालू असतांना backdrop ला एक छिद्र असल्याचे माझ्या लक्षात आलं. सहज डोळा लावून पाहिलं तर काय आश्चर्य ! खूपच अनोखा angle मला गवसला होता. परंतु एक अडचण होती. ते छिद्र लेन्सच्या मानाने जरा लहान होते. मग मी हळूच, कुणी बघत नाहीना याची खात्री करून, ते छिद्र जरा मोठे केले अन भराभर फोटो काढत गेलो. न जाणो कुणी येऊन हवी तशी पोझ मिळायच्या आधीच हकलून दिले तर? माझ्या सुदैवानं कौशिकीनंही नेमक्या त्याच वेळी एका बाजूला बघत तान घेतली आणि हा अगदी वेगळा फॊटो निघाला ! तुम्ही कधी अशा मैफिलीत फोटो काढले असतील तर नक्कीच जाणवेल की असा angle आणि पोझ मिळणे म्हणजे निव्वळ नशिब, नाही का ?

5/07/2009

तुळशीबाग राम मंदिर

पुण्यातल्या गृहिणींना तुळशीबागेला भेट दिल्याशिवाय बहुधा करमत नसावं. त्याशिवाय का तिथे सदानकदा गर्दी असते? त्याला पूनमही अपवाद नाही. अशा तु.बा.वारीत माझाही बहुतेक वेळा सहभाग असतो. अपवाद फक्त कुणा ’पाहुणी’-मंडळी सोबत जाण्याचा. अशा बाजारगर्दीत हरवलेलं एक चिरशांत ठिकाण म्हणजे राममंदिर. इकडे आलं म्हणजे आपसूक माझी पावलं तिकडं वळतात. दुकानाआड लपलेल्या छोट्याश्या दरवाज्यातून हळूच आत बोळात शिरावं. बोळात आजूबाजूला दिसतात काही antique ची दुकानं. जरा डोकावून बघावं तर देवदेवतांच्या हरतह्रेच्या मूर्ती, एकेकाळी (जुन्या?) वापरली जाणा-या पितळी चीजवस्तु छोट्याशा खोपटात खचाखच भरून असतात. अशा नाविन्यपूर्ण सहसा न आढळणा-या गोष्टी पाहून हरखून जायला होतं. असं डोकावत पुढं सरकत जातो न जातो तोच आपण येतो एका भव्य आवारात. समोर दिसतं ते पेशवेकालीन तुळशीबागेतलं राम मंदिर ! (हेच ते ज्याला चिमणरावांनी आप्तेष्टांसह नव्या मोटरीतून प्रदक्षिणा घातली होती.).मंदिराचं बांधकाम बहुतांशी लाकडी. त्यात सुंदर मूर्ती. सायंकाळची वेळ असेल तर बायकां भजन-नामजपात मग्न. थोडेफार उतारवयातील भाविक इकडंतिकडं, आणि शांतता ! एवढ्या मध्यवस्तीत अशी शांतता दुर्लभच, नाही का ? नाही म्हणायला मंदिराच्या आजुबाजुला बरीच दुकानं आहेत, परंतु तुळशीबागछाप गर्दी तिथं नाही.
असाच परवा सहकुटुम्ब तिथं गेलो. नंदनला घेऊन गर्दीत हिंडायला नकॊ म्हणून मी त्याला घेऊन मंदिरासमोरच्या कट्ट्यावर बसलो.
रात्री पावणेआठ्ची वेळ. मंदिरात बहुधा आरतीची तयारी चालू असावी. नगारखान्यात live नगारा वाजत होता. कितीतरी वर्षांनी नगारा ऎकून हरखून गेलो. हल्ली मंदिरात यांत्रिक-एकसुरी नगारे बसवलेले असतात. त्यात कुठली आलिए मजा. इकडं नगारा वाजत असता मंदिरातून घंटानाद ऎकू येऊ लागला. आरती चालू झाली तर ! एका लयीत हे संगीत कितीतरी वेळ चालू होतं आणि हे केंव्हा संपलं कळलंही नाही. जरा वेळानं हातात कर्पूरारतीचं तबक घेऊन केशरी सोवळं नेसलेले पुजारीबुवा डुलत डुलत आले. मंदिराभोवतीच्या देवतांना ऒवाळत काही भाविकांना आरती दिली. हे सगळं वातावरण मनाला एका वेगळ्याच दुनियेत घेऊन गेलं. नंदन नि मी बसलो होतो त्या ठिकाणाहून पूर्ण मंदिर नजरेत सामावत होतं. तशातच sketch करण्याची ऊर्मी आली. मग मनोमनी ते रिचवलं अन वेळ मिळताच तसंच कागदावर डाउनलोड केलं !